
XIX դարի բերած փոփոխությունները՝ տեխնոլոգիայի և գիտության զարգացումը, տրանսպորտային կապերի նոր տեսակները, հանգեցրին եվրոպական երկների կողմից աշխարհի տարբեր մասերի գաղութացման գործընթացների հերթական ակտիվացմանը: Գաղութացման գործընթացին անմիջապես հետևեց հակազդեցությունը՝ ազգայնական շարժումների առաջացումը, որոնց առաջին նախանշույլներն արդեն երևում էին լուսավորչական շարժումների գործունեության մեջ: Ազգայնական հակագաղութային շարժումների առաջացման հետևանքով կրոնական գիտակցությունն աստիճանաբար փոխարինվում էր ազգային գիտակցությամբ: